Procesor jest sercem każdego komputera, a płyta główna stanowi szkielet, bez którego nie byłaby możliwa jego praca. Przecież to właśnie do płyty głównej dopasowujemy i montujemy procesor, kartę graficzną i wszystkie inne elementy, usprawniające działanie peceta. Źle dobrana płyta główna może nie tylko ograniczać wydajność desktopa, ale wręcz uniemożliwiać jego pracę. Na co zwrócić uwagę przy wyborze płyty głównej?
Płyta główna, bez której żaden komputer – czy to stacjonarny, czy mobilny – nie może istnieć, stanowi szkielet dla wielu istotnych podzespołów. Na płycie głównej znajdują się m.in. procesor, pamięć operacyjna, gniazda dysków i napędów, gniazda kart rozszerzających czy złącze zasilania. Bez płyty głównej niemożliwa byłaby komunikacja między poszczególnymi podzespołami i spójna interakcja elementów mechanicznych i oprogramowania.
Rodzaje płyt głównych
Na płycie głównej nie warto oszczędzać. Od niej zależy stabilne działanie całego komputera, zatem dobrej klasy płyta główna powinna być wykonana z dobrych jakościowo materiałów, np. cewki z rdzeniem ferrytowym. W droższych modelach wielu producentów stawia na polimerowe kondensatory, które nie tylko są trwalsze, ale i mniej podatne na awarie. Na wybór płyty głównej, szczególną uwagę powinny zwrócić miłośnicy gier komputerowych oraz osoby zajmujące się zawodowo overclockingiem.
Bardzo ważne jest odpowiednie dopasowanie płyty głównej do rozmiaru obudowy. Obowiązujące standardy są powszechnie znane i wyróżnia się m.in.:
- ATX – wymiary płyty to 305 x 244 mm
- microATX – wymiary płyty to 244 x 244 mm
- miniITX – wymiary płyty to 170 x 170 mm
- nanoITX – wymiary płyty to 120 x 120 mm
- picoITX – wymiary płyty to 100 x 72 mm
Nie każda płyta główna obsłuży każdy model procesora. Nie chodzi tu tylko o różnych producentów, ale nawet same rodziny procesorów tej samej firmy. Dlatego przy budowaniu własnego zestawu komputerowego w pierwszej kolejności powinniśmy wybrać procesor, w oparciu o który będziemy składać resztę podzespołów. Typ gniazda procesora obecny na płycie głównej musi być zgodny z konkretnym modelem układu. Do najpopularniejszych zaliczamy:
Rodzina procesorów AMD:
- Socket AM2+ – układy Phenom X4, Phenom II, wsparcie dual-channel DDR3-SDRAM i HyperTransport 3
- Socket AM3 – układy Phenom X6, Athlon X4, wsparcie dual-channel DDR3-SDRAM i HyperTransport 3
- Socket AM3+ – procesory oparte o architekturę Bulldozer
- Socket FM2 – procesory oparte o architekturę Trinity
Rodzina procesorów Intel:
- LGA 775 – układy Pentium 4, Celeron, Core 2 Duo
- LGA 1156 – układy Intel Core i3, i5, i7 oraz Core 2 Duo
- LGA 1155 – procesory oparte o architektury Sandy Bridge i Ivy Bridge
- LGA 2011 – procesory oparte o architektury Sandy Bridge-E i Ivy Bridge-E
- LGA 1150 – procesory oparte o architektury Haswell i Broadwell
Niezwykle istotnym elementem każdej płyty głównej jest tzw. chipset, który jest odpowiedzialny za wydajność całego układu i przepływ informacji między poszczególnymi elementami komputera. Chipset składa się z mostka północnego i południowego. Elementy te produkują firmy takie jak Intel, AMD, Nvidia, VIA czy SiS. Decyzja dotycząca wyboru chipsetu jest kwestią indywidualną, powinna być jednak podparta analizą rzetelnych testów i porównań.
Gdzie to wszystko pomieścić? Złącza, interfejsy, osprzęt
Płyta główna to miejsce integrujące w jednym miejscu wiele niezbędnych w codziennej pracy portów komunikacyjnych. Nic dziwnego, skoro jak szkielet będący przyczepem dla kości, stanowi rusztowanie dla elementów, których samodzielne istnienie nie miałoby sensu. Oto, jakie najważniejsze złącza znajdziemy na płycie głównej:
- SATA II/SATA III – dzięki nim do komputera podłączymy dysk twardy lub napęd optyczny. Zdecydowanie lepszą opcją jest SATA III, gdyż jego przepustowość wynosi 6 Gbit/s, czyli ponad 2 razy więcej od SATA II.
- PCI-Express – występują licznie na płycie głównej. Złącza te umożliwiają podłączenie do komputera kart rozszerzeń (np. kart graficznych). W 2009 r. Intel zaprezentował złącze Thunderbolt, będące zintegrowanym ze złączem DisplayPort interfejsem PCIe x4.
- Slot pamięci RAM – warto wybierać modele płyt głównych, które mają co najmniej 4 sloty na kości, dzięki czemu będziemy mieli możliwość rozbudowy pamięci operacyjnej w przyszłości.
- FireWire – umożliwia podłączenie kamer. Wielu użytkowników używa FireWire z powodu szybkiej transmisji danych.
- USB 2.0/3.0 – ze względu na szerokie zastosowanie i uniwersalność portów USB, warto wybierać takie płyty główne, które dysponują co najmniej 6 złączami. Najlepiej wybierać modele, które mają jak najwięcej portów USB 3.0 – najnowszy standard oferujący przepustowość na poziomie 5 Gbit/s.
- HDMI – interfejs cyfrowy, który pozwala na transmisję sygnału audio/wideo w wysokiej jakości.
- eSATA – dzięki temu interfejsowi podłączymy do komputera dysk zewnętrzny. eSATA to tak naprawdę zewnętrzny port SATA 3 Gbit/s. Maksymalna długość kabla eSATA może wynosić 2 m, a w przeciwieństwie do USB, port ten nie potrzebuje zasilania (wyjątkiem jest hybrydowy port eSATAp).
- RJ-45 – gniazdo sieciowe, które pozwala na podłączenie do komputera kablowego Internetu.
- S/PDIF – wyjście optyczne umożliwiające przesyłanie sygnału cyfrowego między dwoma urządzeniami, bez potrzeby konwersji do wersji analogowej.
- Gniazda audio – gniazdo słuchawkowe oraz mikrofonowe.
Ale płyta główna nie musi występować w pojedynkę, na rynku są dostępne modele ze zintegrowanymi kartami, dzięki którym użytkownik zyskuje dodatkową funkcjonalność bez konieczności dokupowania oddzielnego sprzętu. Z płytą główną może być zintegrowana karta dźwiękowa, która jest wystarczająca w przypadku większości pecetów. W zależności od modelu może ona obsługiwać dźwięk 5.1 lub przestrzenny 7.1. Zintegrowany z płytą główną może być również układ graficzny, zazwyczaj o podstawowej wydajności, ale wystarczający dla komputerów biurowych lub domowych centrach multimedialnych. Karta sieciowa niezauważenie stała się nierozłącznym elementem płyty głównej, przez co nawet już przestaje się ją traktować jako wyposażenie dodatkowe.
BIOS, EFI i inni tłumacze
BIOS z definicji to zapisany w pamięci stałej komputera zestaw podstawowych procedur stanowiących ogniwo spajające między systemem operacyjnym a zamontowanymi podzespołami. BIOS jest programem zapisanym w pamięci ROM płyty głównej i innych kart rozszerzeń. Większość BIOS-ów obecnie jest zapisywana na pamięciach typu EEPROM, dzięki czemu jest możliwa ich aktualizacja.
Większość zwykłych użytkowników i tak nigdy nie uruchomi BIOS-a w celu zmiany ustawień systemowych. Warto jednak mieć świadomość, że narzędzie to pozwala na bardzo wiele. W podstawowych wersjach BIOS-a, w niedrogich płytach głównych, znajdują się funkcje dotyczące zarządzania energią, bootowania systemu i ustawień dotyczących daty oraz godziny. Wiele modeli pozwala jednak na monitorowanie tak ważkich parametrów jak temperaturę procesora, napięcie czy prędkość obrotową wentylatora. To jednak nie wszystko – im bardziej wyspecjalizowana płyta główna (np. dla graczy lub overclockerów), tym bardziej zaawansowane funkcje są dostępne. W BIOS-ie nie ma co jednak majstrować samemu. Jeżeli nie czujemy się pewnie, powinniśmy program ten zostawić, by nie narobić dodatkowych kłopotów.
BIOS to nie jedyna opcja; już od jakiegoś czasu na rynku jest dostępny EFI (UEFI) – następca BIOS-u w komputerach osobistych z interfejsem znacznie bardziej przyjaznym dla użytkownika. Pomysł EFI zrodził się w firmie Intel na potrzeby procesora serwerowego Itanium. Jedną z jego cech charakterystycznych jest możliwość pisania dla niego sterowników, które są niezależne od systemu operacyjnego. EFI ma własne minisystemy operacyjne (UEFI Shell), które obsługuje się poleceniami tekstowymi. Co ciekawe, EFI umożliwia obsługę dysków twardych większych od 2 TB, maksymalnie do 8192 EB (eksabajtów). Od 2006 r. firma Apple stosuje EFI na swoich maszynach, choć nie ma możliwości wejścia jego w zaawansowane ustawienia.
Ale wielu producentów idzie jeszcze dalej i dołącza do modeli płyt głównych z najwyższej półki oprogramowanie dostępne na poziomie systemu operacyjnego. Dzięki takiemu zabiegowi, nawet początkujący użytkownicy w łatwy sposób mogą sterować wydajnością poszczególnych podzespołów i całego systemu razem.
Kupując płytę główną warto pamiętać o kilku podstawowych zasadach, bez których żaden pecet nie będzie funkcjonował w pełni poprawnie. Jednym z nich jest zasilacz. Trzeba sprawdzić jakie zasilanie przewidzieli konstruktorzy – w większości przypadków jest ono 20-pinowe, a dopiero bardziej zaawansowane modele wykorzystują zasilanie 24-pinowe. Równie czujni powinniśmy być także w przypadku układu chłodzenia płyty głównej. W wielu przykładach montowane na płytach głównych radiatory to jakiś żart nie mający nic celu ochrony komputera przed wysokimi temperaturami, a mało wyszukaną ozdobę. Użytkownicy, którzy lubią bawić się w majsterkowiczów i przestawiać ustawienia płyty, powinni zwrócić uwagę na chłodzenie, które będzie dobrze działać, a nie tylko brzmieć. To bardzo istotne, bo w przeciwnym razie, na płycie głównej prędzej usmażymy jajecznicę.
Nowoczesne płyty główne coraz częściej są wyposażone w różne nietypowe elementy budowy, które rozszerzają ich funkcjonalności, a nawet wspomagają obsługę. Do takich gadżetów można zaliczyć wyświetlacze LCD pozwalające na monitorowanie parametrów płyty i podzespołów w czasie rzeczywistym, sygnalizujące stan płyty diody czy automatyczne podkręcanie (w niektórych modelach w postaci Turbo Key). Wszystko po to, by osaczony BIOS-ami i innymi systemami operacyjnymi, nie poczuć się zagubionym.
Od płyty zależy wszystko
Widniejące powyżej zdanie to nie nowe hasło reklamowe firmy produkującej kostkę brukową. To motto, które powinien wziąć sobie do serca każdy miłośnik komputerów. Niezależnie od stopnia zaawansowania technicznego, można określić, do czego będzie wykorzystywany zakupiony przez nas sprzęt. Dzięki tej informacji łatwiej będzie znaleźć model płyty głównej pasującej do wybranego przez nas procesora i dostosowania do tego duetu wszystkich innych podzespołów.
Niektóre odnośniki na stronie to linki reklamowe.
 |
Tematyka: Hardware, Komputery, Poradniki Tagi: dobra płyta główna, jak wybrać płytę główną, jaka płyta główna, składanie komputera Podobne: składanie komputera, jaka płyta główna, jak wybrać płytę główną, dobra płyta główna |
